Resumo
As primeiras referências à noção de marxismo ocidental remontam aos debates sucessivos à publicação, nos anos 1920, das obras de Lukács História e consciência de classe e de Korsch Marxismo e filosofia. Elas foram retomadas em 1955 com o livro de Merleau-Ponty Les aventures de la dialectique, no qual o “marxismo ocidental” de Lukács está contraposto ao leninismo. Entretanto, será somente a partir de 1976, com o livro de Perry Anderson Considerations on Western Marxism, que o conceito terá uma grande difusão, tornando-se um verdadeiro “paradigma” que servirá para caracterizar grande parte da produção teórica do marxismo elaborado no Ocidente a partir dos anos 1920. O objetivo deste artigo é procurar destacar o caráter arbitrário do conceito, fundado em amplas generalizações, que, antes de constituírem um instrumento de periodização e análise, tornam-se um obstáculo para uma reconstrução histórica da tradição marxista no século XX.
Referências
ANDERSON, Perry. A crise da crise do marxismo: uma introdução a um debate contemporâneo. São Paulo: Brasiliense, 1983.
ANDERSON, Perry. Considerações sobre o marxismo ocidental. 2.ed. São Paulo: Brasiliense, 1989.
ARATO, Andrew. Marxismo na Europa Oriental. In: BOTTOMORE, Tom. Dicionário do pensamiento marxista. Rio de Janeiro: Jorge Zahar editor, 1988.
ARATO, Andrew.; BREINES, Paul. El joven Lukács y los orígenes del Marxismo Occidental. México: FCE, 1986.
BACZKO, Bronisław. Absolut moralny I faktyczność istnienia. Brzozowski w krégu antropologii Marksa. In: WALICKI, Adam; ZIMAND, Roman. Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego. Cracóvia: Wydawnictwo Literackie, 1974.
BAL, Karol. Rozwój radzieckich badań hegloznawczych. Główne etapy dyskusji wokół filozofii Hegla w ZSSR. In: Acta Universitatis Wratislaviensis. n.353 – Prace Filozoficzne XXI, Wrocław, 1977.
BALIBAR, Etienne. Mao: critique interne du stalinisme?. Actuel Marx, Paris, PUF, n.3, 1988.
BHASKAR, Roy. Ciência. In: BOTTOMORE, Tom. Dicionário do pensamento marxista. Rio de Janeiro: Jorge Zahar, 1988.
BLOCH, Ernst. O princípio esperança, v.I. Rio de Janeiro: Contraponto/Eduerj, 2005. CALLINICOS, Alex. Il marxismo di Althusser. Bari: Dedalo, 1981.
CALLINICOS, Alex. Il marxismo di Althusser. Bari: Dedalo, 1981.
CALLINICOS, Alex. Où va le marxisme anglo-saxon?. In: BIDET, Jacques; KOUVÉLAKIS, Eustache. Dictionnaire Marx Contemporain. Paris: PUF, 2001.
CERRONI, Umberto. Note sul materialismo dialettico soviético. In: CERRONI, Umberto. Materialismo Storico e scienza. Lecce: Milella, 1976.
COLLETTI, Lucio. Intervista politico-filosofica. In: _______. Intervista politico-filosofica. Bari: Laterza, 1975.
COLLETTI, Lucio. O marxismo do século XX. In: Ultrapassando o marxismo. Rio de Janeiro: Forense Universitária, 1983.
DEUTSCHER, Isaac. El Marxismo de nuestro tiempo. In: ______. El Marxismo de nuestro tiempo. México: Era, 1975.
GÁNGÓ, Gábor. Marxismo, Cultura, Comunicación: De Kant y Fichte a Lukács y Benjamin. Buenos Aires: Herramienta, 2009.
GOULDNER, Alvin W. Los dos marxismos: Contradicciones y anomalias en el desarrollo de la teoria. 2 ed. Madrid: Alianza, 1989.
JACOBY, Russel. Marxismo ocidental. In: BOTTOMORE, Tom. Dicionário do pensamento marxista. Rio de Janeiro: Jorge Zahar, 1988.
KOŁAKOWSKI, Leszek. Główne Nurty Marksizmu, v.1-3. Varsóvia: PWN, 2009.
KORSCH, Karl. Marxismo e filosofia. Rio de Janeiro: Editora UFRJ, 2008.
LIFSCHITZ, Mikhail. Prólogo. In: MARX, Karl; ENGELS, Friedrich. Cultura, arte e literatura textos escolhidos. São Paulo: Expressão Popular, 2010. LIFSHITZ, Mijail. La filosofia del arte de Karl Marx. México: Siglo XXI, 1981.
LÖWY, Michel. Marxisme Occidental. In: LABICA, Georges; BENSUSSAN, Gérard. Dictionnaire Critique du Marxisme. Paris: PUF, 1982.
LUKÁCS, Georg. História e consciência de classe. São Paulo: Martins Fontes, 2003.
MARCUSE, Herbert. El marxismo soviético. Madri: Alianza, 1969.
MARKUS, Gyorgy. Langage et production. Paris: Denoël/Gonthier, 1982.
MERLEAU-PONTY, Maurice. Les Aventures de la dialectique. Paris: Gallimard, 1955.
MERQUIOR, José Guilherme. Marxismo ocidental. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1987.
PREVE, Costanzo. Considerazioni critiche sulla corrente teorica del maoismo (Appendice B). In: PREVE, Costanzo. Un secolo di marxismo: Idee e ideologie. Pistoia: CRT, 2003.
STYCZYŃSKI, Marek. Filozofia społeczna Aleksandra Bogdanowa. Lodz: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1990.
TAGLIAGAMBE, Silvano. Materialismo e Dialettica nella Filosofia Sovietica. Torino: Loescher, 1979.
THERBORN, Göran. Dialética da modernidade: a teoria crítica e o legado do marxismo do século XX. Dados Revista de Ciências Sociais, v.38, n.2. Rio de Janeiro, 1995. TIMPANARO, Sebastiano. Praxis Materialismo y Estructuralismo. Barcelona: Fontanella, 1973.
TIMPANARO, Sebastiano. Praxis Materialismo y Estructuralismo. Barcelona: Fontanella, 1973.
TIMPANARO, Sebastiano. Lapsus Freudiani e Lapsus di Freudiani. In: _____. La “Fobia Romana” e altri scritti su Freud e Merringer. Pisa: ETS, 1992.
TOSEL, André. Le développement du marxisme en Europe occidentale depuis 1917. In: BELAVAL, Yvon. Histoire de la Philosophie III, v.2. Paris: Gallimard/Folio, 2004.
VRANICKI, Pedrag. História del Marxismo, v.1-2. Salamanca: Sigueme, 1977.
WALICKI, Adam. Stanisław Brzozowski i rosyjscy “neomarksiści” początku XX wieku. In: _____. Polska, Rosja, marksizm Studia z dziejów marksizmu i jego recepcji. Varsóvia: Książka i Wiedza, 1983.
WALICKI, Adam. O marxismo polonês entre os séculos XIX e XX. In: HOBSBAWM, Eric J. História do marxismo, v.3. O marxismo na época da Segunda Internacional (Segunda parte). Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1984.
WALICKI, Adam. Idee i ludzie Próba autobiografii. Varsóvia: IHN PAN, 2010.
WALICKI, Adam. Stanisław Brzozowski – drogi myśli. 2.ed. Cracóvia: Universitas, 2011.
ZANARDO, Aldo (org.). Storia del Marxismo Contemporaneo. Istituto Giangiacomo Feltrinelli, Annali. Milão: Feltrinelli, 1973.
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by/4.0/88x31.png)
Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Copyright (c) 2014 Pedro Leão da Costa Neto